Ülkemiz aktif fay hatları üzerinde bulunmakta. Yaşadığımız deprem felaketlerinde binaların yapımında uygulanan temel çeşitleri büyük rol oynuyor. Televizyonlarda bina temelleri ile ilgili bir çok teknik terim kullanılıyor. Bu terimlere ve temel çeşitlerine bir göz atalım.
Binaların ve yapıların en alt bölümünde kolon veya perdelerin ilettikleri kuvvet yüklerini oturdukları zemine aktaran inşaat elemanlarıdır.
Kolon veya perdeler zemine doğrudan oturtuldukları takdirde, zeminin dayanma sınırından çok daha yüksek gerilmeler oluştururlar ve kelimenin tam anlamı ile zemini delerler. Bu sebep ile kolon veya perdeler zemine doğrudan oturtulamazlar.
Bu noktasal gerilimi azaltmak için, yükü tabana yaymak, yani zemini genişletmek gerekmektedir. Bu nedenle kolonların alt ucu ile zemin arasına, kesit alanı kolonun kesitinden çok daha büyük olan plak, kiriş gibi elemanlar yapılır.
Günümüzde kullanılan temel çeşitlerini:
Yüzeysel (Sığ) Temeller ve Derin Temeller olarak 2 kategoride inceleyebiliriz.
- Tekil(Münferit) Temeller
- Duvar Altı Temelleri
- Birleşik Temeller
- Mütemadi (Sürekli, Şerit) Temeller
- Radye Temeller
- Ayak Temeller
- Kazıklı Temeller
- Keson (Kuyu, Kutu) Temeller
Tekil (Münferit) Temeller
Kolonların altında kolon kesitinden çok daha büyük betonarme bir ayaklar bulunan bu temel çeşidinde, deprem kuvvetini aktarması için ayaklar bağ kirişi veya minimum 15 cm kalınlığında döşeme ile birbirine bağlanır.
Tekil Temel:
- Yüksekliği az ve uzun yapılarda
- Sağlam zemin üzerindeki yapılarda kullanılır
Apartman tipi yüksek yapılar için uygun değildir.
Duvar Altı Temeller
Basit yapıların temel duvarlarının altına, temel tabanından en az 20 cm daha geniş betonarme bir kiriş yapılarak oluşturulan temellerdir.
Birleşik Temel
İki kolonun birbirine çok yakın olduğu durumlar kullanılan bu yöntem, iki kolona tek bir taban yapılarak oluşturulur.
Mütemadi Temel
Bir veya birden fazla düşey taşıyıcı elemanların altına kirişli veya kirişsiz plaklar düzenlenerek taşıyıcı elemanlardan gelen yükleri zemine yeterli rijitlikte aktaran temellerdir.
Radye Temel
Ülkemizde sıkça kullanılan ve zeminin çok zayıf olduğu durumlarda kullanılan bir temel çeşitidir.
Farklı oturma riski düşük olan bu yöntem, zayıf zeminlerde, apartman tipi yüksek yapılar için en uygun temel tipidir.
Ayak Temel
Yapının üzerinde bulunacağı sağlam zeminin çok derinde olduğu durumlarda, sağlam zemine kadar kazılarak ayak temeller sağlam zemine oturtulur.
Kazık Temel (Fore Kazık)
Çok zayıf zeminlerde uygulanır. Sağlam zemine ulaşılıncaya kadar çakılan veya delip yerinde dökülen kazıkların üstüne zemin seviyesinde bir platform oluşturulur ve kolonlar bu platforma oturtulur.
Yapı yükleri ya uç kazıklarla ya da yanal sürtünme ile zemine iletilir. Bu kazıklar üst kısımda betonarme kirişler veya plak ile birbirlerine bağlanır. Kazıkların betonarme, çelik ve ahşap türleri mevcuttur.
Kazıklı temellerin maliyeti çok yüksektir
Keson Temel
Keson temeller, kazık temellerin yapılmasının uygun olmadığı veya yetersiz olduğu çok zayıf zeminlerde veya su içinde kullanılır.
